Z BIOLOGII Arkusz II Czas pracy 120 minut Instrukcja dla zdającego 1. Proszę sprawdzić, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 15 stron. Ewentualny brak należy zgłosić przewodniczącemu zespołu nadzorującego egzamin. 2. Proszę uważnie czytać wszystkie polecenia. 3. Odpowiedzi należy zapisa czytelnie w miejscu na to ć Przepraszam za gorszą jakość dźwięku w tym odcinku 🙈 Link do odcinka ze zbiorem zadań: https://youtu.be/uwK9GqUtwngZdjęcia: suchy lód: Autorstwa Richard Whe Grupa jest własnością strony Powtórka z biologii. Nad porządkiem w grupie czuwają administratorzy i moderatorzy. Administracja nie ponosi odpowiedzialności za udostępniane treści przez użytkowników grupy. 3. Prosimy o przestrzeganie tematyki grupy. Posty powinny dotyczyć nauki i motywacji do matury z biologii. Arkusz maturalny z biologii z 2006 roku na poziomie podstawowym. Arkusz maturalny z biologii - maj 2006 - poziom podstawowy. Odpowiedzi do arkusza maturalnego z biologii z maja 2006 roku - poziom podstawowy. polecamy także: • opis matury z języka polskiego • testy maturalne z polskiego na poziomie podstawowym • język polski - zadania maturalne ze wskazówkami Termin: matura 2005 maj Poziom: podstawowy Zdałam “starą” maturę w 2004 roku. Pisałam ją z języka polskiego i z biologii. Język angielski zaliczyłam na podstawie posiadanego certyfikatu FCE. W 2017 roku chciałabym nie tylko przystąpić do egzaminu z matematyki, ale też poprawić ocenę z angielskiego. Czy taka poprawa jest w moim przypadku możliwa? 6Myq. Zadanie 1. (2 pkt) Skład organizmów Podaj/wymień Niektóre pierwiastki w połączeniu z białkami tworzą ważne biologicznie związki, zwane metaloproteinami. Podaj przykład metaloproteiny, w której występuje żelazo (Fe), oraz metaloproteiny, w której występuje miedź (Cu), i określ funkcję każdej z nich. Nazwa metaloproteiny, w której występuje Fe: Funkcja: Nazwa metaloproteiny, w której występuje Cu: Funkcja: Zadanie 2. (1 pkt) Skład organizmów Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Oceń, czy poniższe informacje dotyczące funkcji i właściwości wody są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa. 1. Woda jest bardzo dobrym rozpuszczalnikiem, ponieważ naładowane cząsteczki substancji rozpuszczonej są przyciągane przez jej niepolarne cząsteczki. P F 2. Woda jest metabolitem wielu reakcji chemicznych – jest produktem fotosyntezy i substratem oddychania tlenowego. P F 3. Woda ma małe ciepło parowania, dzięki czemu możliwe jest pozbywanie się ciepła z organizmu. P F Zadanie 3. (1 pkt) Fizjologia roślin Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Na schemacie przedstawiono budowę i działanie aparatu szparkowego rośliny dwuliściennej. Wyjaśnij, na czym polega współdziałanie wakuoli i ściany komórkowej podczas otwierania się aparatu szparkowego. W odpowiedzi uwzględnij, widoczną na rysunku, cechę budowy ściany komórkowej komórek szparkowych. Zadanie 4. (2 pkt) Tkanki roślinne Podaj/wymień Miękisz powietrzny, zwany aerenchymą, występuje u roślin wodnych i roślin żyjących na siedliskach podmokłych. Pełni on głównie funkcję tkanki przewietrzającej. Na zdjęciu przedstawiono aerenchymę z kłącza tataraku. Na podstawie : a)Podaj jedną, widoczną na zdjęciu, cechę budowy aerenchymy, która różni tę tkankę od innych typów tkanki miękiszowej i jest przystosowaniem do pełnienia funkcji przewietrzającej. b)Podaj przykład funkcji, którą pełni aerenchyma u roślin wodnych, innej niż przewietrzanie. Zadanie 5. (3 pkt) Budowa i funkcje komórki Układ immunologiczny Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Na rysunku I przedstawiono budowę limfocytu B, a na rysunku II przedstawiono budowę plazmocytu, który powstał z tego limfocytu. Funkcje plazmocytu to produkcja i wydzielanie przeciwciał. Obie komórki zostały poddane barwieniu w celu uwidocznienia struktur komórkowych. Uwaga: Zachowano proporcje wielkości obu komórek. Na podstawie: Z. Bielańska-Osuchowska, J. Kawiak, Struktura funkcjonalna komórek i tkanek, Warszawa 1991. a)Na podstawie analizy rysunków wskaż dwie różnice w budowie wewnętrznej plazmocytu w porównaniu z limfocytem B. b)Na przykładzie jednej cechy wykaż związek między budową plazmocytu a jego funkcją związaną z wytwarzaniem przeciwciał. c)Spośród wymienionych cech wybierz i zaznacz trzy cechy odporności uzyskiwanej przez człowieka dzięki podaniu surowicy zawierającej przeciwciała. swoista nieswoista bierna czynna naturalna sztuczna Zadanie 6. (2 pkt) Budowa i funkcje komórki Anatomia i fizjologia - pozostałe Podaj/wymień Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Komórki w organizmie wielokomórkowym komunikują się ze sobą za pomocą związków chemicznych. Na schematach A, B i C przedstawiono trzy rodzaje komunikacji komórkowej zachodzącej za pomocą cząsteczek sygnałowych. Na podstawie: Hames, Hooper, Krótkie wykłady. Biochemia, Warszawa 2007. a)Określ jedną wspólną cechę przedstawionych sposobów komunikacji między komórkami, inną niż wykorzystanie cząsteczek sygnałowych. b)Przyporządkuj schematom A–C po jednym przykładzie wybranym spośród 1.–4., opisującym łączenie się cząsteczki sygnałowej z komórką. Łączenie się cząsteczek acetylocholiny z receptorem błony postsynaptycznej neuronu. Przyłączanie LDL (lipoprotein o małej gęstości) do komórki docelowej. Połączenie cząsteczek somatotropiny z receptorami komórek chrzęstnych szkieletu. Wydzielanie czynnika, który pozwala komórkom wzmacniać własną tożsamość w czasie rozwoju embrionalnego. Zadanie 7. (2 pkt) Oddychanie komórkowe Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Na schemacie przedstawiono w uproszczeniu wybrane etapy procesu zachodzącego w komórkach eukariotycznych. Na podstawie: A. Salyers, D. Whitt, Mikrobiologia, Warszawa 2012. a)Podaj nazwy etapów oznaczonych na schemacie numerami I i II oraz określ ich lokalizację w komórce. Nazwa etapu I: Lokalizacja: Nazwa etapu II: Lokalizacja: b)Na podstawie schematu oceń, czy poniższe informacje są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa. 1. Łącznie w przebiegu obu prezentowanych etapów zachodzi czterokrotnie dehydrogenacja z wytworzeniem NADH. P F 2. Pośrednie produkty etapu II mogą być wykorzystywane do syntez niektórych aminokwasów. P F 3. Oba etapy (I i II) przedstawionego procesu, dostarczają komórce wysokoenergetycznych cząsteczek. P F Zadanie 8. (2 pkt) Metody badawcze i doświadczenia Fizjologia roślin Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Przeprowadzono doświadczenie na kiełkujących nasionach bobu: na rysunku A przedstawiono stan początkowy doświadczenia, a na rysunku B – jego stan końcowy. Na 3-centymetrowych korzeniach zarodków kiełkującego bobu 10 kreskami zaznaczono odstępy w odległości co milimetr (rys. A), a następnie te nasiona umieszczono na 24 godziny w wilgotnej atmosferze. Po tym czasie zmierzono odległości między kreskami na korzeniach tych zarodków (rys. B). Na podstawie: S. Gumiński, Ogólna fizjologia roślin, Warszawa 1983. a)Sformułuj problem badawczy do przedstawionego doświadczenia. b)Spośród wymienionych nazw wybierz i zaznacz nazwy dwóch fitohormonów, dzięki którym odbywa się wzrost wydłużeniowy korzenia. gibereliny auksyny etylen kwas abscysynowy Zadanie 9. (1 pkt) Metody badawcze i doświadczenia Fizjologia roślin Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Sprawdzono doświadczalnie, że w czasie kiełkowania zarodników grzyba – głowni kukurydzy (Ustilago maydis) – zachodzi proces wytwarzania białek enzymatycznych. Na wykresie przedstawiono tempo włączania radioaktywnej alaniny do białka przez kiełkujące zarodniki głowni oraz pobieranie tlenu przez te zarodniki. Na podstawie: W. Kretowicz, Przemiany azotu w roślinach, Warszawa 1977. Wyjaśnij, dlaczego pobór tlenu przez kiełkujące zarodniki grzyba rośnie wraz ze wzrostem tempa włączania radioaktywnej alaniny do białka. Zadanie 10. (2 pkt) Nasienne Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Kwiaty pokrzywy zwyczajnej (Urtica dioica) są rozdzielnopłciowe, zielonkawe i niepozorne. Są zebrane w kwiatostany wyrastające z kątów liści na długich i wiotkich osiach. Na jednych roślinach znajdują się tylko kwiatostany męskie, a na innych – tylko żeńskie. W kwiatach męskich znajdują się 4 pręciki, w żeńskich – jest obecny jednokomorowy słupek z dużym, pędzelkowatym znamieniem. Pokrzywa zwyczajna rośnie w wilgotnych lasach i zaroślach oraz na żyznych siedliskach ruderalnych. Preferuje miejsca z dobrym dostępem do światła, w których obficie kwitnie i owocuje, w miejscach zacienionych rośnie słabiej. Najlepiej rośnie na siedliskach wilgotnych, jednak źle znosi długotrwałe zalanie gleby wodą. Zbadano zawartość białka w nadziemnych organach pokrzywy zwyczajnej rosnącej na glebie nawożonej różnymi dawkami nawozów azotowych. Wyniki badań przedstawiono w tabeli. Numer próby Dawka azotu [kg/ha] Średnia zawartość białka [% suchej masy] łodygi liście 1. 0 12,6 24,2 2. 75 13,8 25,4 3. 150 14,1 24,9 4. 225 16,0 27,6 5. 300 16,5 29,4 Na podstawie: Cz. Szewczuk, M. Mazur, Wpływ zróżnicowanych dawek nawozów azotowych na skład chemiczny pokrzywy zwyczajnej (Urtica dioica L), „Acta Sci. Pol. Agricultura” 3 (1) 2004 Spośród A–F wybierz i zaznacz dwa poprawne wnioski, które można sformułować na podstawie przedstawionych wyników. Średnia zawartość białka w łodygach pokrzywy zwyczajnej zwiększa się wraz ze wzrostem zawartości związków azotowych w glebie. Wpływ nawozów azotowych na zawartość białka w nadziemnych organach pokrzywy. Nawozy azotowe hamują syntezę białek w organach nadziemnych pokrzywy zwyczajnej. Liście pokrzywy są bardziej wrażliwe na niedobór azotu w glebie niż jej łodygi. Niezależnie od dawki azotu liście pokrzywy zwyczajnej osiągają większą średnią procentową zawartość białka niż jej łodygi. Wzrost zawartości związków azotowych w glebie skutkuje zwiększeniem rozmiarów liści i łodyg pokrzywy zwyczajnej. Zadanie 11. (3 pkt) Nasienne Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Kwiaty pokrzywy zwyczajnej (Urtica dioica) są rozdzielnopłciowe, zielonkawe i niepozorne. Są zebrane w kwiatostany wyrastające z kątów liści na długich i wiotkich osiach. Na jednych roślinach znajdują się tylko kwiatostany męskie, a na innych – tylko żeńskie. W kwiatach męskich znajdują się 4 pręciki, w żeńskich – jest obecny jednokomorowy słupek z dużym, pędzelkowatym znamieniem. Pokrzywa zwyczajna rośnie w wilgotnych lasach i zaroślach oraz na żyznych siedliskach ruderalnych. Preferuje miejsca z dobrym dostępem do światła, w których obficie kwitnie i owocuje, w miejscach zacienionych rośnie słabiej. Najlepiej rośnie na siedliskach wilgotnych, jednak źle znosi długotrwałe zalanie gleby wodą. Zbadano zawartość białka w nadziemnych organach pokrzywy zwyczajnej rosnącej na glebie nawożonej różnymi dawkami nawozów azotowych. Wyniki badań przedstawiono w tabeli. Numer próby Dawka azotu [kg/ha] Średnia zawartość białka [% suchej masy] łodygi liście 1. 0 12,6 24,2 2. 75 13,8 25,4 3. 150 14,1 24,9 4. 225 16,0 27,6 5. 300 16,5 29,4 Na podstawie: Cz. Szewczuk, M. Mazur, Wpływ zróżnicowanych dawek nawozów azotowych na skład chemiczny pokrzywy zwyczajnej (Urtica dioica L), „Acta Sci. Pol. Agricultura” 3 (1) 2004 a)Określ, czy pokrzywa zwyczajna jest rośliną jednopienną, czy – dwupienną. Odpowiedź uzasadnij. b)Wypisz z tekstu dwie cechy budowy pokrzywy stanowiące przystosowanie do wiatropylności i podaj, na czym polega każde z tych przystosowań. Zadanie 12. (2 pkt) Metody badawcze i doświadczenia Fizjologia roślin Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Do prawidłowego zachodzenia procesów życiowych roślin niezbędne jest utrzymanie odpowiedniej temperatury tkanek i odpowiedniego stopnia ich uwodnienia. Utrata wody przez organizmy roślinne zachodzi w wyniku transpiracji. W warunkach dobrego zaopatrzenia roślin w wodę intensywna transpiracja zapobiega przegrzaniu liści. Na wykresie przedstawiono porównanie temperatury powietrza oraz temperatury liści pustynnej rośliny arbuza kolokwinty (Citrullus colocynthis), przed doświadczeniem dobrze podlanej. Porównano liście nieodcięte i odcięte. Strzałką wskazano moment odcięcia liścia. „Limit odporności” oznacza temperaturę, w której procesy życiowe ulegają zaburzeniu. Na podstawie: J. Kopcewicz, S. Lewak, Fizjologia roślin, Warszawa 2002. a)Sformułuj problem badawczy opisanego doświadczenia. b)Na podstawie przedstawionych informacji wyjaśnij, w jakim celu odcięto liść w tym doświadczeniu. Zadanie 13. (1 pkt) Stawonogi Podaj/wymień Na rysunku przedstawiono zwierzęta należące do pajęczaków – jednej z gromad stawonogów. Na podstawie: Podaj jedną, widoczną na rysunku, cechę budowy morfologicznej przedstawionych zwierząt, świadczącą o tym, że należą one do pajęczaków, a nie – do innej grupy stawonogów. Zadanie 15. (2 pkt) Kręgowce Metody badawcze i doświadczenia Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Ptaki morskie mają silnie rozwinięte parzyste nosowe gruczoły solne, które przewodami łączą się z jamą nosową. Takie gruczoły występują także u większości ptaków lądowych, ale są bardzo małe. W tabeli zestawiono wyniki doświadczenia, w którym badano rolę gruczołów nosowych i kloaki w wydalaniu jonów Na+ u mewy siodłatej (Larus marinus). Badanie przeprowadzono w ciągu 175 minut od momentu podania do przewodu pokarmowego mewy 134 ml wody morskiej (prawie 1/10 masy ptaka). Stężenie jonów Na+ w wodzie morskiej wynosi ok. 500 mmol/l. Czas [min] Wydalanie z nosa Wydalanie z kloaki Objętość wydzieliny [ml] Stężenie Na+ [mmol/l] Ilość Na+ [mmol] Objętość kałomoczu [ml] Stężenie Na+ [mmol/l] Ilość Na+ [mmol] 15 2,2 798 1,7 5,8 38 0,28 40 10,9 756 8,2 14,6 71 1,04 70 14,2 780 11,1 25,0 80 2,00 100 16,1 776 12,5 12,5 61 0,76 130 6,8 799 5,4 6,2 33 0,21 160 4,1 800 3,3 7,3 10 0,07 175 2,0 780 1,5 3,8 12 0,05 Ogółem 56,3 - 43,7 75,2 - 4,41 Na podstawie: K. Schmidt-Nielsen, Fizjologia zwierząt, Warszawa 2008. a)Na podstawie przedstawionych danych oceń, czy wniosek, że kloaka w takim samym stopniu jak gruczoły nosowe uczestniczy w usuwaniu nadmiaru soli, jest uprawniony. Odpowiedź uzasadnij. b)Wyjaśnij, dlaczego u ptaków morskich gruczoły nosowe są znacznie lepiej rozwinięte niż u ptaków lądowych. Zadanie 16. (3 pkt) Kręgowce Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Ohar (Tadorna tadorna), nazywany też kaczką norową, jest w Polsce skrajnie nielicznym ptakiem lęgowym, objętym ścisłą ochroną gatunkową. Jego lęgowiska są rozmieszczone głównie na wybrzeżu, gdzie także częściej jest obserwowany w trakcie wędrówek. Samce są nieco większe od samic i są od nich intensywniej ubarwione. Można je rozpoznać po jaskrawoczerwonej narośli u nasady dzioba i rdzawych piórach pod ogonem. Gniazda oharów znajdują się najczęściej w pobliżu wody, w opuszczonych norach wykopanych przez dzikie zwierzęta (króliki, borsuki). Po wykluciu pisklęta są wodzone przez obydwoje rodziców w kierunku wody. Zdarzają się przypadki, że te ptaki prowadzą swoje pisklęta do wody nawet kilka kilometrów. Nad Zatoką Pucką był realizowany program ochrony czynnej ohara, polegający na budowaniu sztucznych nor, które rozmieszczono w miejscach, gdzie ohary przystępują zwykle do lęgów, jak również tam, gdzie od pewnego czasu dorosłych ptaków z pisklętami już nie obserwowano. Na podstawie: I. Kaługa, Ohar – czarno-biała kaczka, „Salamandra. Magazyn Przyrodniczy”, nr 1/2008 (25). a)Wybierz i zaznacz nazwę zjawiska opisanego w tekście, umożliwiającego odróżnienie samca ohara od samicy ohara po cechach morfologicznych. hermafrodytyzm zmienność modyfikacyjna dymorfizm płciowy rozdzielnopłciowość b)Określ, czy ohary są gniazdownikami czy zagniazdownikami. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do informacji zawartych w tekście. c)Na podstawie tekstu określ jeden z czynników ograniczających liczebność par lęgowych oharów nad Zatoką Pucką. Zadanie 17. (1 pkt) Anatomia i fizjologia - pozostałe Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Oceń, czy poniższe informacje dotyczące stałocieplności ptaków i ssaków są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa. 1. Stałocieplność ptaków i ssaków jest efektem pochodzenia od wspólnego przodka, który wykształcił mechanizmy regulujące temperaturę ciała. P F 2. Utrzymanie stałej temperatury ciała jest kosztowne energetycznie, ale daje możliwość aktywności niezależnie od pory dnia. P F 3. Zwierzęta stałocieplne utrzymują podczas hibernacji temperaturę ciała taką samą, jak podczas aktywności. P F Zadanie 18. (2 pkt) Układ pokarmowy i żywienie Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Składniki mineralne są niezbędnymi elementami diety człowieka. W Polsce problemem są potencjalne niedobory jodu, dlatego sól spożywcza jest jodowana. Wśród produktów spożywczych największe ilości jodu znajdują się w żywności pochodzenia morskiego (np. rybach), mleku i jego przetworach, jajach czy brokułach. Glikozydy występujące w warzywach kapustnych lub nasionach roślin strączkowych, a także azotany, wapń, magnez i żelazo, ograniczają wykorzystanie jodu zawartego w diecie. Na podstawie: Praktyczny podręcznik dietetyki, pod red. M. Jarosza, Warszawa 2010. a)Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby zawierało ono informacje prawdziwe. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie. Niedobór jodu prowadzi do (obniżenia / podwyższenia) tempa metabolizmu w organizmie, na skutek (zmniejszenia / zwiększenia) wydzielania hormonów (gruczołów przytarczycznych / tarczycy). b)Na podstawie przedstawionych informacji wyjaśnij, dlaczego osoby stosujące niskosolną, rygorystyczną dietę pozbawioną wszystkich produktów pochodzenia zwierzęcego mogą mieć problem z utrzymaniem odpowiedniego poziomu jodu w organizmie. W odpowiedzi uwzględnij dwa czynniki. Zadanie 19. (3 pkt) Układ hormonalny Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień Choroby tarczycy określane są jako pierwotne, jeżeli wynikają z nieprawidłowego działania samego gruczołu dokrewnego, lub jako wtórne – jeżeli związane są z nieprawidłowym działaniem przysadki mózgowej produkującej hormon tyreotropowy (TSH). Poniżej przedstawiono wybrane wyniki badania tzw. profilu tarczycowego u psa. Profil tarczycowy (osocze) Wynik Jednostki Norma Tyroksyna całkowita (T4) <0,50 μg/dl 1,50–4,50 Tyreotropina (TSH) 2,10 ng/ml 0,001–0,400 Na podstawie: a)Określ, czy u badanego psa wyniki wskazują na pierwotną czy wtórną niedoczynność tarczycy. Odpowiedź uzasadnij, uwzględniając sposób regulacji wydzielania hormonów tarczycy. b)Wyjaśnij, dlaczego syntetyczne odpowiedniki hormonów tarczycy, w odróżnieniu od insuliny, mogą być podawane doustnie. W odpowiedzi porównaj budowę obu tych hormonów. c)Podaj dwa przykłady charakterystycznych objawów niedoczynności tarczycy u człowieka. Zadanie 20. (1 pkt) Układ nerwowy i narządy zmysłów Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Na rysunku przedstawiono wpływ niektórych neurotransmiterów na pracę różnych narządów. Linie pokazują przewodzenie impulsu nerwowego, a pogrubione strzałki – wydzielanie hormonów. Na podstawie: Ganong, Fizjologia, Warszawa 2009. Na podstawie rysunku oceń, czy poniższe informacje dotyczące neurotransmiterów są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa. 1. Noradrenalina może być wydzielana w zakończeniach synaptycznych neuronów lub przez komórki gruczołów dokrewnych. P F 2. Acetylocholina to neurotransmiter przekazujący pobudzenie wyłącznie między komórkami nerwowymi. P F 3. Ten sam neurotransmiter może wywołać różne reakcje w różnych narządach. P F Zadanie 21. (2 pkt) Prokarionty Ekspresja informacji genetycznej Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Na schematach A i B przedstawiono jeden z mechanizmów regulacji ekspresji genów u bakterii. Przedstawiają one różny sposób działania represora, zależnie od obecności związku X. Na podstawie: J. Kączkowski, Biochemia roślin, Warszawa 1992. a)Na podstawie schematu B opisz, w jaki sposób związek chemiczny X wpływa na ekspresję genów struktury u bakterii. b)Wybierz spośród A–D i zaznacz właściwe dokończenie zdania. Regulacja ekspresji genów u eukariontów ma taki sam przebieg jak u bakterii. odbywa się tylko na poziomie replikacji i transkrypcji. odbywa się na wielu różnych poziomach. jest możliwa dzięki wytworzeniu chromosomów. Zadanie 22. (2 pkt) Budowa i funkcje komórki Ekspresja informacji genetycznej Podaj/wymień Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Na rysunku przedstawiono etapy pewnego procesu zachodzącego z udziałem siateczki śródplazmatycznej. Ten proces wymaga rozpoznawania sekwencji sygnałowej przez cząstki rozpoznające sygnał (SRP). Na podstawie: Turner, McLennan, Krótkie wykłady. Biologia molekularna, Warszawa 2002. a)Podaj nazwę i określ funkcję związku chemicznego oznaczonego na rysunku literą X. Nazwa związku X: Funkcja: b)Określ, czy proces zilustrowany na rysunku zachodzi w organizmach prokariotycznych, czy – w eukariotycznych. Odpowiedź uzasadnij. Zadanie 23. (3 pkt) Dziedziczenie Podaj/wymień Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Groszek pachnący (Lathyrus odoratus) może mieć białe, czerwone lub purpurowe kwiaty. Badania genetyczne wykazały, że tę zmienność barwy kwiatów warunkują dwa geny. Gen A koduje enzym, który katalizuje reakcje odpowiedzialne za czerwoną barwę, natomiast gen B koduje enzym, który katalizuje reakcje odpowiedzialne za barwę purpurową. Przez recesywne allele tych genów a i b są kodowane białka niefunkcjonalne. biały substrat enzym A czerwony produkt enzym B purpurowy produkt Skrzyżowano rośliny kwitnące na czerwono (homozygotyczna czysta linia pod względem barwy kwiatów) z roślinami o purpurowej barwie kwiatów (podwójna heterozygota). a)Zapisz, stosując podane oznaczenia literowe, genotypy skrzyżowanych osobników rodzicielskich. Genotypy rodzicielskie: b)Określ, jakich fenotypów i w jakim stosunku liczbowym należy oczekiwać w pokoleniu F1, jeżeli te geny nie są ze sobą sprzężone. Odpowiedź uzasadnij, zapisując krzyżówkę genetyczną lub obliczenia. Krzyżówka: Fenotypy: Zadanie 24. (3 pkt) Genetyka - pozostałe Choroby człowieka Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Na rysunku przedstawiono naprawę uszkodzonego DNA. Uszkodzenie polegało na utworzeniu wiązania kowalencyjnego pomiędzy zasadami tyminowymi sąsiadującymi ze sobą na jednej nici DNA i na powstaniu tzw. dimeru tyminowego, co skutkowało powstaniem charakterystycznego wybrzuszenia, utrudniającego replikację. Fragment uszkodzonej nici został najpierw wycięty przez nukleazę, a powstała luka została następnie uzupełniona nukleotydami komplementarnymi do niezniszczonej nici. W wypełnianiu takich luk biorą udział dwa enzymy: polimeraza DNA i ligaza DNA. Dimery tyminowe często powstają na skutek działania promieni UV. Jedna z chorób skóry – tzw. skóra pergaminowa – w większości przypadków spowodowana jest dziedzicznym defektem jednego z enzymów opisanego systemu naprawy DNA. Na podstawie: Campbell i inni, Biologia, Poznań 2013. a)Na podstawie przedstawionych informacji ustal kolejność etapów naprawy uszkodzonego DNA. Wpisz numery 2.–4., którymi te etapy oznaczono na schemacie, w odpowiednie miejsca tabeli. Etapy naprawy uszkodzonego DNA Kolejność Enzym syntetyzuje brakujący odcinek nici zgodnie z zasadą komplementarności. Dimer tyminowy powoduje odkształcenie fragmentu cząsteczki DNA. 1 Enzym nacina uszkodzoną nić DNA. Enzym łączy wolne końce nowo dobudowanego fragmentu i starego DNA. b)Spośród odpowiedzi I – IV wybierz i zapisz nazwy enzymów biorących udział w naprawie DNA, oznaczonych na schemacie literami A, B i C. ligaza DNA polimeraza RNA nukleaza polimeraza DNA Enzymy: c)Wyjaśnij, dlaczego osoby chore na tzw. skórę pergaminową muszą unikać promieniowania słonecznego. W odpowiedzi uwzględnij przyczynę powstawania tej choroby, opisaną w tekście. Zadanie 25. (2 pkt) Dziedziczenie Genetyka - pozostałe Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Mutacje zachodzą w komórkach z różną częstością, a ich konsekwencje zależą od ich charakteru i lokalizacji. a)Oceń czy poniższe informacje dotyczące skutków mutacji u zwierząt są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa. 1. Mutacje w komórkach generatywnych (linii płciowej) zwierząt są dziedziczne i mogą być przyczyną chorób genetycznych potomstwa. P F 2. Mutacje w komórkach somatycznych mogą doprowadzić do zmiany aktywności enzymów. P F 3. Mutacje w genach kontrolujących cykl komórkowy komórek somatycznych zawsze prowadzą do procesu nowotworzenia. P F b)Spośród schematów A, B, C wybierz i zapisz oznaczenie tego, który przedstawia dziedziczenie choroby genetycznej sprzężonej z płcią. Odpowiedź uzasadnij. Na podstawie: Schemat: Uzasadnienie: Zadanie 26. (1 pkt) Dziedziczenie Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Polidaktylia jest wadą wrodzoną polegającą na obecności dodatkowego palca bądź palców. Poniżej przedstawiono rodowód pewnej rodziny, w której ta wada jest uwarunkowana genetycznie. Na podstawie: Bauer, Humanbiologie, Heidelberg 1995 Spośród odpowiedzi A–C wybierz i zaznacz poprawne dokończenie poniższego zdania. Odpowiedź uzasadnij. Na podstawie analizy przedstawionego rodowodu można wykluczyć, że polidaktylia występująca w tej rodzinie jest efektem mutacji autosomalnej recesywnej. autosomalnej dominującej. sprzężonej z płcią dominującej. Uzasadnienie: Zadanie 27. (2 pkt) Genetyka - pozostałe Inżynieria i badania genetyczne Podaj/wymień Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Trójkowość – jedna z cech kodu genetycznego – oznacza, że trzy kolejne nukleotydy kodonu DNA (i mRNA) kodują jeden aminokwas w łańcuchu polipeptydowym, np. kodon CCG u wszystkich organizmów koduje prolinę. Geny mogą ulec ekspresji, dzięki której może powstać określone białko nawet po przeniesieniu między gatunkami, czego przykładem jest wytwarzanie ludzkiej insuliny przez bakterie. a)Podaj cechę kodu genetycznego (inną niż trójkowość), którą opisano w tekście zadania. b)Określ, czy bakterie produkujące ludzką insulinę są organizmami zmodyfikowanymi genetycznie. Odpowiedź uzasadnij. Zadanie 28. (2 pkt) Ekologia Wpływ człowieka na środowisko i jego ochrona Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Allelopatia polega na wydzielaniu do środowiska substancji chemicznych hamujących wzrost i rozwój innych organizmów. Badania wykazały wysoką zawartość substancji allelopatycznych w różnych organach wegetatywnych roślin żyjących w środowiskach ubogich w wodę. Jedną z dobrze poznanych roślin wydzielających substancje allelopatyczne jest orzech włoski (Juglans regia). W krajach, w których wprowadzono to drzewo, obserwuje się jego szkodliwe oddziaływanie na rosnące w sąsiedztwie rośliny zielne. W Kirgistanie, gdzie orzech włoski występuje naturalnie, tworzy lasy z bujnie rozwiniętym runem. Na podstawie: J. Stawicka, M. Szymczak-Piątek, J. Wieczorek, Wybrane zagadnienia ekologiczne, Warszawa 2010. a)Wyjaśnij, dlaczego szczególnie dużo substancji allelopatycznych wytwarzają rośliny żyjące w warunkach deficytu wody. b)Wyjaśnij, dlaczego szkodliwe oddziaływania orzecha włoskiego na wzrost innych roślin obserwuje się tylko na obszarach, na które został on wprowadzony jako gatunek obcy. Zadanie 29. (2 pkt) Układ pokarmowy i żywienie Ekologia Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Szacuje się, że jelito człowieka zamieszkuje 500–1000 gatunków bakterii. W różnych częściach jelita człowieka bytują odmienne gatunki bakterii. Zbadano genom bakterii Bacteroides thetaiotaomicron żyjącej w ludzkich jelitach i stwierdzono, że występują w nim geny zaangażowane w syntezę węglowodanów oraz witamin niezbędnych dla człowieka. Odkryto również, że ta bakteria wydziela cząsteczki sygnałowe, które aktywują w komórkach człowieka geny odpowiedzialne za budowanie sieci naczyń krwionośnych niezbędnych do wchłaniania cząstek pokarmowych. Inny rodzaj wydzielanych przez nią cząsteczek sygnałowych pobudza z kolei komórki jelita człowieka do produkowania substancji antybakteryjnych, na które bakteria Bacteroides thetaiotaomicron nie jest wrażliwa, ale zmniejszają one liczebność populacji innych, konkurujących z nią gatunków bakterii. Na podstawie: Campbell i inni, Biologia, Poznań 2013. a)Określ, czy bakteria Bacteroides thetaiotaomicron jest dla człowieka komensalem, czy – gatunkiem mutualistycznym. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do przedstawionych informacji. b)Wybierz spośród wymienionych witamin i podkreśl tę, którą organizm człowieka pozyskuje również dzięki wytwarzaniu jej przez bakterie jelitowe. witamina A witamina C witamina D3 witamina K Zadanie 30. (1 pkt) Ekologia Podaj/wymień Niektóre czynniki środowiska mogą być dla organizmu obojętne, inne wręcz decydują o składzie gatunkowym biocenozy. Takie istotne dla życia organizmów czynniki określa się jako czynniki ograniczające. Można wyróżnić trzy kategorie takich czynników: Czynniki fizyczne, które mają dwie wartości progowe ograniczające – dolną i górną. Zasoby, które organizm wykorzystuje – szkodliwy może być ich niedostatek, a nadmiar zazwyczaj nie szkodzi. Skażenia, trucizny w środowisku – negatywny wpływ na organizmy zaczyna się od pewnych najniższych wartości progowych i stopniowo rośnie. Na podstawie: T. Umiński, Ekologia środowisko przyroda, Warszawa 1995. Podaj dwa przykłady czynników charakterystycznych dla kategorii I, które wywierają największy wpływ na ukształtowanie się biomów roślinnych Ziemi. Zadanie 31. (1 pkt) Ekologia Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Niektóre czynniki środowiska mogą być dla organizmu obojętne, inne wręcz decydują o składzie gatunkowym biocenozy. Takie istotne dla życia organizmów czynniki określa się jako czynniki ograniczające. Można wyróżnić trzy kategorie takich czynników: Czynniki fizyczne, które mają dwie wartości progowe ograniczające – dolną i górną. Zasoby, które organizm wykorzystuje – szkodliwy może być ich niedostatek, a nadmiar zazwyczaj nie szkodzi. Skażenia, trucizny w środowisku – negatywny wpływ na organizmy zaczyna się od pewnych najniższych wartości progowych i stopniowo rośnie. Na podstawie: T. Umiński, Ekologia środowisko przyroda, Warszawa 1995. Oceń, czy poniższe informacje opisujące tolerancję organizmów na warunki środowiska są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa. 1. Zakres tolerancji i optimum rozwojowe organizmów należących do tego samego gatunku mogą zależeć od płci i etapu rozwoju. P F 2. Tolerancja względem określonego czynnika jest niezmienna, nawet jeżeli zmienia się natężenie pozostałych czynników ekologicznych. P F 3. Zakres tolerancji i optimum rozwojowe organizmów należących do tego samego gatunku mogą się różnić między populacjami. P F Zadanie 32. (2 pkt) Ekologia Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Niektóre czynniki środowiska mogą być dla organizmu obojętne, inne wręcz decydują o składzie gatunkowym biocenozy. Takie istotne dla życia organizmów czynniki określa się jako czynniki ograniczające. Można wyróżnić trzy kategorie takich czynników: Czynniki fizyczne, które mają dwie wartości progowe ograniczające – dolną i górną. Zasoby, które organizm wykorzystuje – szkodliwy może być ich niedostatek, a nadmiar zazwyczaj nie szkodzi. Skażenia, trucizny w środowisku – negatywny wpływ na organizmy zaczyna się od pewnych najniższych wartości progowych i stopniowo rośnie. Na podstawie: T. Umiński, Ekologia środowisko przyroda, Warszawa 1995. Przeprowadzono badania populacji gatunku jaszczurek Podarcis sicula żyjących na dwóch niewielkich wyspach chorwackich: Pod Kopište (A) i Pod Mrčaru (B). Wyspę A te zwierzęta zamieszkiwały od dawna, natomiast nie było ich na wyspie B aż do roku 1971 r., kiedy to przewieziono na nią pięć par jaszczurek. Badania przeprowadzone po 30 latach od zasiedlenia wyspy B wykazały, że populacja jaszczurek zwiększyła znacznie swoją liczebność, ale też jej osobniki znacząco odróżniały się wyglądem od jaszczurek z wyspy A (populacja wyjściowa). Przede wszystkim zwrócono uwagę na znacznie większe głowy – dłuższe i szersze, co wskazywać mogło na większą siłę szczęk. Na wykresie przedstawiono udział składników pokarmowych w diecie jaszczurek żyjących na obu wyspach. a)Na podstawie przedstawionych informacji określ prawdopodobny czynnik, który spowodował zmiany ewolucyjne w budowie jaszczurek tworzących nową populację. Odpowiedź uzasadnij. b)Określ, czy różnice w budowie osobników tych dwóch populacji jaszczurek wskazują na rozpoczynającą się specjację sympatryczną czy allopatryczną. Odpowiedź uzasadnij. Ranking 6 najlepszych aplikacji mobilnych do matury z biologii ( Kategorie: 2005, arkusze maturalne odpowiedzi, biologia, CKE, Matura, poziom podstawowy Tagi: arkusze maturalne z biologii odpowiedzi, matura z biologii Arkusz I, zawierający zadania egzaminacyjne z biologii na poziomie podstawowym, składał się z 27 zadań. Egzamin na poziomie podstawowym trwał 120 minut i polegał na rozwiązaniu zadań zawartych w Arkuszu I. Warunkiem zdania egzaminu było otrzymanie co najmniej 30% punktów możliwych do uzyskania. Egzamin obejmował zakres wymagań egzaminacyjnych dla poziomu podstawowego. Zawierał zadania o charakterze otwartym (23 zadania wymagające krótkiej) oraz zamkniętym (4 zadania). 50 punktów, czyli maksymalną liczbę możliwą do zdobycia przez maturzystę, podzielono na zadania za 1 punkt (5 zadań), za 2 punkty (21 zadań) i za 3 punty (1 zadanie). Aby zdać egzamin, zdający musiał uzyskać minimum 15 punktów. Zakres treści zadań: Organizm człowieka jako zintegrowana całość i prawidłowe jego funkcjonowanie – 16 zadań. Odżywianie się człowieka – 4 zadania. Elementy genetyki – 4 zadania. Elementy ekologii i ochrony środowiska – 3 zadania. Arkusz I był umiarkowanie trudny dla zdających. Zadania umiarkowanie trudne stanowiły 44,5% wszystkich zadań. Bardzo łatwe dla rozwiązujących Arkusz I okazały się dwa zadania: zadanie 3. – „Podaj dwa przykłady, elementów układu szkieletowego i nazwij narządy przez nie chronione.”; zadanie 16. – „Zaproponuj dwa przykłady działań człowieka, które umożliwią mu zachowanie dużej sprawności umysłu.” Zadania bardzo łatwe i łatwe stanowiły 40,7% wszystkich zadań. Zadania trudne to zadania o numerach 2, 6, 9, 13 i stanowią one 14,8% wszystkich zadań. zadanie 2. „Określ cechę budowy tkanki kostnej, która pozwala zaliczyć tę tkankę do grupy tkanek łącznych.”; zadanie 6. – „Przedstaw schematyczny zapis kolejnych etapów trawienia skrobi przez człowieka bez ich lokalizacji w organizmie. Uwzględnij następujące substancje: glukoza, skrobia, maltoza, dekstryny, maltaza jelitowa, amylaza ślinowa, amylaza trzustkowa.” zadanie 9. – „W skład niektórych, dostępnych na rynku, preparatów odchudzających wchodzi błonnik. Zalecane stosowanie polega, np. na połykaniu około 15 – 20 minut przed posiłkiem pigułek zawierających błonnik, które należy popić wodą. Wyjaśnij rolę tak stosowanego błonnika w procesie odchudzania.” zadanie 13. „Gdy zranimy ciało i nie oczyścimy rany, do organizmu mogą wniknąć bakterie tężca. Toksyny produkowane przez te bakterie mogą spowodować bardzo groźne dla organizmu skutki. Żeby temu przeciwdziałać, podaje się zranionemu surowicę przeciwtężcową. Odporność organizmu uzyskana przy zastosowaniu surowicy przeciwtężcowej jest: (wybór odpowiedzi A, B, C lub D)” Arkusz I nie zawierał zadań z przedziału bardzo trudne. Zdający, którzy poprawnie rozwiązali zadania bardzo łatwe i łatwe mogli otrzymać 20 punktów, przy czym do zaliczenia egzaminu maturalnego z biologii wystarczało uzyskanie 15 punktów. Jedna z maturzystek wypowiedziała się na temat swoich wrażeń z egzaminu: „Minęło już sporo czasu, odkąd pisałam maturę… 2005 był przecież 9 lat temu, prawda? Ale ja byłam zadowolona. Powtarzałam, powtarzałam cały rok wszystkie wiadomości i na maturze, pamiętam, nic mnie nie zaskoczyło. Byłam zadowolona, a później dostałam się na weterynarię w pierwszym rzucie.” Pobierz arkusz w PDF na swój komputer: (pobierz plik PDF) Lub zobacz go online: Marta Kozownicka, źródło: CKE Zadanie 1. (3 pkt) Budowa i funkcje komórki Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Zrąb błon plazmatycznych tworzy dwuwarstwa lipidowa, której głównym składnikiem są cząsteczki fosfolipidów. Ta dwuwarstwa jest półpłynna, ponieważ cząsteczki lipidów nieustannie się w niej przemieszczają. Płynność dwuwarstwy zależy od budowy cząsteczek fosfolipidów – jest ona tym bardziej płynna, im więcej w niej cząsteczek fosfolipidów z krótkimi i nienasyconymi łańcuchami węglowodorowymi. Na płynność błon ma również wpływ temperatura – jej wzrost skutkuje zwiększeniem płynności dwuwarstwy. Organizmy jednokomórkowe, które stale muszą dostosowywać się do różnych temperatur, zmieniają skład fosfolipidowy swoich błon komórkowych tak, aby utrzymać względnie stały stopień ich płynności. Na schematach przedstawiono dwuwarstwę lipidową (A) i budowę cząsteczki fosfolipidu (B) na przykładzie fosfatydylocholiny, której jeden łańcuch jest nienasycony. Na podstawie: Biologia. Jedność i różnorodność, praca zbiorowa, Warszawa 2008. (0–1) Spośród przykładów A–D wybierz i zaznacz ten rodzaj ruchu cząsteczek fosfolipidów, który jest najmniej prawdopodobny w obrębie dwuwarstwy lipidowej błony komórkowej. Na podstawie: (0–1) Uzupełnij poniższe zdania tak, aby zawierały one informacje prawdziwe. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie. Gdy temperatura środowiska wzrasta, to płynność błony komórkowej organizmu jednokomórkowego (się zmniejsza / się zwiększa). Temu zjawisku przeciwdziała zmiana składu błony komórkowej, która polega na (zmniejszeniu / zwiększeniu) udziału cząsteczek o dłuższych łańcuchach węglowodorowych z mniejszą liczbą wiązań podwójnych. (0–1) Podaj nazwę lipidu występującego w błonie komórkowej zwierząt, innego niż fosfatydylocholina, którego cząsteczki zmniejszają płynność dwuwarstwy lipidowej. Zadanie 2. (1 pkt) Tkanki zwierzęce Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Fibroblasty to wrzecionowate komórki tkanki łącznej, zachowujące zdolność do podziałów mitotycznych. Mogą z nich powstawać inne typy komórek tkanki łącznej. Jeden z takich szlaków przemian przedstawiono na schemacie. Na podstawie: W. Sawicki, Histologia. Podręcznik dla studentów, Warszawa 1993, Biologia. Jedność i różnorodność, praca zbiorowa, Warszawa 2008 Oceń, czy prawdziwe jest stwierdzenie „Liczba komórek tłuszczowych u dorosłego człowieka jest stała”. Odpowiedź uzasadnij, uwzględniając właściwości fibroblastów. Zadanie 3. (3 pkt) Budowa i funkcje komórki Tkanki roślinne Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Podaj/wymień U roślin przyrost ściany komórkowej na grubość polega na odkładaniu kolejnych warstw włókien celulozowych na warstwy już istniejące. W najwcześniej odkładanych warstwach ściany włókna celulozowe są ułożone poprzecznie do kierunku wydłużania się komórki. Dopiero późniejsze warstwy są ułożone równolegle do tej osi. Ściany wtórne powstają na ścianach pierwotnych od strony protoplastu, po zakończeniu wzrostu wydłużeniowego komórki. Są zbudowane z kolejnych warstw mikrofibryli celulozowych i często podlegają procesom lignifikacji, kutynizacji bądź suberynizacji (korkowacenia). Na schemacie zilustrowano wzrost wydłużeniowy komórki. Na podstawie: J. Kopcewicz, Podstawy biologii roślin, Warszawa 2012, Campbell i inni, Biologia, Poznań 2013. (0–1) Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące wzrostu komórek roślinnych są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe. 1. Włókna celulozowe ułożone w ścianie pierwotnej poprzecznie do osi wzrostu (kierunku wzrostu) ograniczają wzrost komórki na grubość. P F 2. Brak w ścianie pierwotnej włókien celulozowych ułożonych równolegle do osi wzrostu (kierunku wzrostu) sprawia, że możliwy staje się wzrost wydłużeniowy komórki. P F 3. Pod wpływem turgoru włókna celulozowe w ścianie wtórnej rozsuwają się i komórka rośnie. P F (0–1) Na przykładzie jednej cechy wykaż związek budowy komórek korka z jego funkcją. (0–1) Podaj przykład tkanki roślinnej, której wtórne ściany komórkowe zawierają dużą ilość ligniny, oraz określ, jaką funkcję w roślinie pełni ta tkanka. Zadanie 4. (2 pkt) Tkanki roślinne Podaj/wymień Miękisz powietrzny, zwany aerenchymą, występuje u roślin wodnych i roślin żyjących na siedliskach podmokłych. Pełni on głównie funkcję tkanki przewietrzającej. Na zdjęciu przedstawiono aerenchymę z kłącza tataraku. Na podstawie : (0–1) Podaj jedną, widoczną na zdjęciu, cechę budowy aerenchymy, która różni tę tkankę od innych typów tkanki miękiszowej i jest przystosowaniem do pełnienia funkcji przewietrzającej. (0–1) Podaj przykład funkcji, którą pełni aerenchyma u roślin wodnych, innej niż przewietrzanie. Zadanie 5. (4 pkt) Skład organizmów Oddychanie komórkowe Anatomia i fizjologia - pozostałe Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień U zwierząt podstawowymi materiałami zapasowymi, dostarczającymi substratów do procesów oddychania komórkowego, są tłuszcze właściwe i glikogen. Tłuszcze właściwe dostarczają ponad dwukrotnie więcej energii niż węglowodany w przeliczeniu na jednostkę masy. Stanowią one główny materiał zapasowy np. u ptaków wędrownych. U zwierząt nieprzemieszczających się, takich jak ostrygi i omułki, gromadzony jest glikogen. Magazynuje go także wiele pasożytów jelitowych, glista ludzka. Węglowodorowy łańcuch kwasu tłuszczowego ulega w mitochondriach degradacji w powtarzających się cyklach, zwanych β-oksydacją. Wynikiem każdego obrotu cyklu, oprócz powstawania FADH2 i NADH + H+, jest odłączenie acetylo-CoA, co skutkuje skróceniem łańcucha kwasu tłuszczowego o dwa atomy węgla. Utlenienie jednej cząsteczki nasyconego kwasu tłuszczowego, mającego określoną liczbę atomów węgla, prowadzi do powstania o połowę mniejszej liczby cząsteczek acetylo-CoA. Ten związek może być wykorzystany także jako substrat do wytwarzania cholesterolu. Do syntezy jednej cząsteczki cholesterolu zużywanych jest 18 cząsteczek acetylo-CoA. Na podstawię: K. Schmidt-Nielsen, Fizjologia zwierząt. Adaptacja do środowiska, Warszawa 2008 (0–1) Podaj nazwy etapów oddychania komórkowego, do których zostają włączone wymienione poniżej produkty β-oksydacji. FADH2 i NADH + H+: acetylo-CoA: (0–1) Określ, ile cząsteczek kwasu laurynowego, który jest nasyconym kwasem tłuszczowym o wzorze C11H23COOH, jest niezbędnych do syntezy jednej cząsteczki cholesterolu. Przedstaw obliczenia. Obliczenia: Odpowiedź: (0–1) Podkreśl nazwę narządu ludzkiego, w którym odbywa się synteza największej ilości cholesterolu. mięśnie trzustka skóra wątroba śledziona (0–1) Zaznacz poprawne dokończenie poniższego zdania – wybierz odpowiedź spośród A–B oraz odpowiedź spośród 1.–3. U pasożytów jelitowych substancją zapasową jest A. glikogen, ponieważ 1. jest on bezpośrednim substratem oddychania komórkowego. 2. ze względu na tryb życia muszą one gromadzić duże zapasy energii. B. tłuszcz, 3. oddychają one beztlenowo i energię uzyskują wyłącznie w procesie glikolizy. Zadanie 6. (1 pkt) Protisty Zaprojektuj doświadczenie Wśród protistów obserwuje się różne sposoby poruszania się. Zależnie od posiadanych organellów ruchu, w otoczeniu komórki powstają charakterystyczne ruchy cząsteczek wody. Można je lepiej uwidocznić, jeżeli doda się do preparatu mikroskopowego odpowiednią substancję (np. sproszkowany grafit), której drobne cząstki można obserwować wraz z ruchem wody. Zaplanuj obserwację, która pozwoli określić sposób poruszania się orzęsków, i opisz sposób przeprowadzenia tej obserwacji. Spośród wymienionych poniżej wybierz materiały niezbędne do przeprowadzenia obserwacji. wodna hodowla pantofelków, mikroskop (powiększenie 50x), lupa, termometr, szkiełka podstawowe i szkiełka nakrywkowe, pipeta, sproszkowany grafit Zadanie 7. (1 pkt) Fizjologia roślin Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Na schemacie przedstawiono budowę i działanie aparatu szparkowego rośliny dwuliściennej. Wyjaśnij, na czym polega współdziałanie wakuoli i ściany komórkowej podczas otwierania się aparatu szparkowego. W odpowiedzi uwzględnij, widoczną na rysunku, cechę budowy ściany komórkowej komórek szparkowych. Zadanie 8. (5 pkt) Nasienne Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Kwiaty pokrzywy zwyczajnej (Urtica dioica) są rozdzielnopłciowe, zielonkawe i niepozorne. Są zebrane w kwiatostany wyrastające z kątów liści na długich i wiotkich osiach. Na jednych roślinach znajdują się tylko kwiatostany męskie, a na innych – tylko żeńskie. W kwiatach męskich znajdują się 4 pręciki, w żeńskich – jest obecny jednokomorowy słupek z dużym, pędzelkowatym znamieniem. Pokrzywa zwyczajna rośnie w wilgotnych lasach i zaroślach oraz na żyznych siedliskach ruderalnych. Preferuje miejsca z dobrym dostępem do światła, w których obficie kwitnie i owocuje, w miejscach zacienionych rośnie słabiej. Najlepiej rośnie na siedliskach wilgotnych, jednak źle znosi długotrwałe zalanie gleby wodą. Zbadano zawartość białka w nadziemnych organach pokrzywy zwyczajnej rosnącej na glebie nawożonej różnymi dawkami nawozów azotowych. Wyniki badań przedstawiono w tabeli. Numer próby Dawka azotu [kg/ha] Średnia zawartość białka [% suchej masy] łodygi liście 1. 0 12,6 24,2 2. 75 13,8 25,4 3. 150 14,1 24,9 4. 225 16,0 27,6 5. 300 16,5 29,4 Na podstawie: Cz. Szewczuk, M. Mazur, Wpływ zróżnicowanych dawek nawozów azotowych na skład chemiczny pokrzywy zwyczajnej (Urtica dioica L), „Acta Sci. Pol. Agricultura” 3 (1) 2004 (0–2) Spośród A–F wybierz i zaznacz dwa poprawne wnioski, które można sformułować na podstawie przedstawionych wyników. Średnia zawartość białka w łodygach pokrzywy zwyczajnej zwiększa się wraz ze wzrostem zawartości związków azotowych w glebie. Wpływ nawozów azotowych na zawartość białka w nadziemnych organach pokrzywy. Nawozy azotowe hamują syntezę białek w organach nadziemnych pokrzywy zwyczajnej. Liście pokrzywy są bardziej wrażliwe na niedobór azotu w glebie niż jej łodygi. Niezależnie od dawki azotu liście pokrzywy zwyczajnej osiągają większą średnią procentową zawartość białka niż jej łodygi. Wzrost zawartości związków azotowych w glebie skutkuje zwiększeniem rozmiarów liści i łodyg pokrzywy zwyczajnej. (0–1) Określ, czy pokrzywa zwyczajna jest rośliną jednopienną, czy – dwupienną. Odpowiedź uzasadnij. (0–2) Wypisz z tekstu dwie cechy budowy pokrzywy stanowiące przystosowanie do wiatropylności i podaj, na czym polega każde z tych przystosowań. Zadanie 9. (3 pkt) Nasienne Sformułuj wnioski, hipotezę lub zaplanuj doświadczenie Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Organizmy modelowe wykazują szereg cech, które ułatwiają ich wykorzystywanie w badaniach naukowych. Na rysunku przedstawiono rzodkiewnik pospolity (Arabidopsis thaliana). Ta roślina znalazła zastosowanie w badaniach związanych z fizjologią roślin (przekazywanie sygnałów hormonalnych i stresowych), funkcjonowaniem zegara biologicznego, roślinnymi komórkami macierzystymi oraz genetycznymi podstawami fototropizmu. W doświadczeniach związanych z fizjologią roślin badano wpływ różnych warunków środowiska na kwitnienie rzodkiewnika. Na podstawie wyników jednego z tych doświadczeń sformułowano wniosek: „Względnie wysoka temperatura przyśpiesza kwitnienie rzodkiewnika”. Na podstawie: Wierzbicki, Wielka kariera małej rośliny, „Biologia w Szkole”, nr 3/2003, (0–1) Sformułuj problem badawczy doświadczenia, które doprowadziło do powyższego wniosku. (0–1) Zaznacz klasę roślin okrytonasiennych, do której należy rzodkiewnik. Odpowiedź uzasadnij, podając dwie, widoczne na rysunku, cechy budowy tej rośliny, które o tym świadczą. A. jednoliścienne B. dwuliścienne (0–1) Spośród wymienionych cech wybierz i zaznacz trzy, które powinny charakteryzować organizm modelowy, aby był on łatwy do badania w laboratorium. organizm eukariotyczny krótki cykl życiowy rozmnażanie wyłącznie bezpłciowe łatwość rozmnażania małe rozmiary duża odporność na czynniki środowiska Zadanie 10. (3 pkt) Kręgowce Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Ohar (Tadorna tadorna), nazywany też kaczką norową, jest w Polsce skrajnie nielicznym ptakiem lęgowym, objętym ścisłą ochroną gatunkową. Jego lęgowiska są rozmieszczone głównie na wybrzeżu, gdzie także częściej jest obserwowany w trakcie wędrówek. Samce są nieco większe od samic i są od nich intensywniej ubarwione. Można je rozpoznać po jaskrawoczerwonej narośli u nasady dzioba i rdzawych piórach pod ogonem. Gniazda oharów znajdują się najczęściej w pobliżu wody, w opuszczonych norach wykopanych przez dzikie zwierzęta (króliki, borsuki). Po wykluciu pisklęta są wodzone przez obydwoje rodziców w kierunku wody. Zdarzają się przypadki, że te ptaki prowadzą swoje pisklęta do wody nawet kilka kilometrów. Nad Zatoką Pucką był realizowany program ochrony czynnej ohara, polegający na budowaniu sztucznych nor, które rozmieszczono w miejscach, gdzie ohary przystępują zwykle do lęgów, jak również tam, gdzie od pewnego czasu dorosłych ptaków z pisklętami już nie obserwowano. Na podstawie: I. Kaługa, Ohar – czarno-biała kaczka, „Salamandra. Magazyn Przyrodniczy”, nr 1/2008 (25). (0–1) Wybierz i zaznacz nazwę zjawiska opisanego w tekście, umożliwiającego odróżnienie samca ohara od samicy ohara po cechach morfologicznych. hermafrodytyzm zmienność modyfikacyjna dymorfizm płciowy rozdzielnopłciowość (0–1) Określ, czy ohary są gniazdownikami czy zagniazdownikami. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do informacji zawartych w tekście. (0–1) Na podstawie tekstu określ jeden z czynników ograniczających liczebność par lęgowych oharów nad Zatoką Pucką. Zadanie 11. (1 pkt) Tkanki zwierzęce Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Na rysunku przedstawiono trzy organy: biceps, serce i jelito, różniące się rodzajem tworzącej je tkanki mięśniowej. 1. Biceps jest zbudowany z włókien o naprzemiennym ułożeniu aktyny i miozyny, a taka budowa umożliwia znaczne jego skracanie w trakcie skurczu. P F 2. W obrębie serca jest możliwe bardzo szybkie rozprzestrzenianie się pobudzenia, ponieważ komórki mięśniowe są rozgałęzione i połączone wstawkami. P F 3. Ścianę jelita buduje tkanka mięśniowa gładka, której skurcz jest niezależny od woli. P F Zadanie 12. (2 pkt) Układ pokarmowy i żywienie Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Składniki mineralne są niezbędnymi elementami diety człowieka. W Polsce problemem są potencjalne niedobory jodu, dlatego sól spożywcza jest jodowana. Wśród produktów spożywczych największe ilości jodu znajdują się w żywności pochodzenia morskiego (np. rybach), mleku i jego przetworach, jajach czy brokułach. Glikozydy występujące w warzywach kapustnych lub nasionach roślin strączkowych, a także azotany, wapń, magnez i żelazo, ograniczają wykorzystanie jodu zawartego w diecie. Na podstawie: Praktyczny podręcznik dietetyki, pod red. M. Jarosza, Warszawa 2010. (0–1) Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby zawierało ono informacje prawdziwe. W każdym nawiasie podkreśl właściwe określenie. Niedobór jodu prowadzi do (obniżenia / podwyższenia) tempa metabolizmu w organizmie, na skutek (zmniejszenia / zwiększenia) wydzielania hormonów (gruczołów przytarczycznych / tarczycy). (0–1) Na podstawie przedstawionych informacji wyjaśnij, dlaczego osoby stosujące niskosolną, rygorystyczną dietę pozbawioną wszystkich produktów pochodzenia zwierzęcego mogą mieć problem z utrzymaniem odpowiedniego poziomu jodu w organizmie. W odpowiedzi uwzględnij dwa czynniki. Zadanie 13. (1 pkt) Układ wydalniczy Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Inulina jest polisacharydem zbudowanym w większości z cząsteczek fruktozy, z jedną cząsteczką glukozy na końcu łańcucha. Ten związek jest łatwo rozpuszczalny w ciepłej wodzie i znajduje zastosowanie w badaniu pracy nerek. Cząsteczka inuliny nie jest hydrolizowana w organizmie człowieka, a z krwi jest w całości wydalana wraz z moczem. Zaznacz poprawne dokończenie poniższego zdania – wybierz odpowiedź spośród A-C oraz odpowiedź spośród 1.–3. Wykorzystanie inuliny w badaniu pracy nerek jest możliwe, ponieważ w odróżnieniu od glukozy inulina nie ulega A. filtracji w 1. kłębuszku nerkowym nefronu. B. resorpcji 2. kanaliku krętym I-rzędu nefronu. C. sekrecji 3. pętli (Henlego) nefronu. Zadanie 14. (2 pkt) Budowa i funkcje komórki Układ oddechowy Podaj i uzasadnij/wyjaśnij W pęcherzykach płucnych wyróżnić można kilka rodzajów komórek, pneumocyty typu II, zwane również dużymi. Mają one kształt zbliżony do sześcianu, a na ich powierzchni występują mikrokosmki. W cytoplazmie tych komórek znajdują się liczne mitochondria i aparaty Golgiego, ciałka blaszkowate zawierające fosfolipidy i silnie rozbudowana siateczka śródplazmatyczna szorstka. Pneumocyty typu II produkują surfaktant – związek powierzchniowo czynny, zapobiegający zapadaniu się i zlepianiu pęcherzyków płucnych w czasie wydechu. W jego skład, oprócz fosfolipidów, wchodzą również białka i węglowodany. Niedobór surfaktantu u przedwcześnie narodzonych noworodków nazywa się zespołem błon szklistych – jest to poważne zagrożenie dla życia dziecka. Do objawów tego zespołu należą przyśpieszenie oddechów powyżej 60/min lub bezdechy, zaburzenie krążenia z narastającą sinicą oraz niestabilna ciepłota ciała z tendencją do hipotermii. Na podstawie: A. Myśliwski, Podstawy cytofizjologii i histofizjologii, Gdańsk 2007, (0–1) Wyjaśnij, dlaczego w przypadku zespołu błon szklistych oddech noworodka ulega znacznemu przyśpieszeniu. W odpowiedzi uwzględnij funkcje surfaktantu. (0–1) Podaj przykład cechy występującej w budowie pneumocytów typu II i będącej przystosowaniem do produkcji surfaktantu oraz wykaż związek między tą cechą a produkcją surfaktantu przez pneumocyty. Zadanie 15. (3 pkt) Układ hormonalny Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Układ termoregulacji zapewnia człowiekowi utrzymanie względnie stałej temperatury ciała. Regulacja temperatury ciała polega na zwiększaniu wytwarzania ciepła w organizmie lub na czynnym rozpraszaniu ciepła, dzięki czemu stała temperatura ciała może być utrzymana niezależnie od temperatury otoczenia. Na poniższym schemacie zilustrowano współdziałanie głównych reakcji termoregulacyjnych u człowieka w przedziale temperatury otoczenia 0°C – 55°C. Na podstawie: M. Tafil-Klawe, J. Klawe, Wykłady z fizjologii człowieka, Warszawa 2009 (0–2) Korzystając z wykresu, podaj po jednym przykładzie reakcji organizmu człowieka na wymienione poniżej zmiany temperatury otoczenia i określ wpływ tej reakcji na utrzymanie względnie stałej temperatury ciała: 1. zmiana temperatury otoczenia z 20°C do 10°C 2. zmiana temperatury otoczenia z 40°C do 50°C (0–1) Wyjaśnij, dlaczego podczas utraty dużych ilości ciepła przez organizm obserwujewzrost wydzielania zarówno hormonu tyreotropowego (TSH), jak i hormonów tarczycy. W odpowiedzi uwzględnij funkcje tych hormonów. Zadanie 16. (7 pkt) Układ pokarmowy i żywienie Dziedziczenie Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij U wielu dorosłych osób występuje nietolerancja laktozy, do której dochodzi, gdy organizm nie wytwarza wystarczającej ilości enzymu – laktazy. Po spożyciu pokarmów mlecznych pojawiają się u nich dolegliwości ze strony układu pokarmowego, np. bóle brzucha, biegunki. Aktywność laktazy jest największa u niemowląt, dla których mleko stanowi główne źródło pożywienia. Po okresie niemowlęcym produkcja tego enzymu przez całe życie występuje jedynie u części ludzi, a u innych zmniejsza się wraz z wiekiem. Laktaza jest kodowana przez autosomalny gen LCT, który ma trzy allele: allel L – warunkujący aktywność laktazy przez całe życie; allel l1 – recesywny allel powodujący brak laktazy w wieku dorosłym; allel l2 – recesywny allel względem L i l1, powodujący całkowity brak laktazy. Wyróżnia się trzy typy nietolerancji laktozy: wrodzoną nietolerancję laktozy, która występuje bardzo rzadko i wymaga całkowitej eliminacji laktozy z diety już u noworodków; pierwotną nietolerancję laktozy, spowodowaną zmniejszonym wytwarzaniem laktazy wraz z wiekiem; nietolerancję wtórną (nabytą), której przyczyną mogą być infekcje bakteryjne, choroby jelit, a nawet niedożywienie. Diagnostyka i rozpoznanie przyczyn nietolerancji laktozy są ważne ze względu na możliwe jej powikłania, obniżone przyswajanie wapnia grożące osteoporozą, bóle stawów i kości. Obecnie łatwo dostępne są badania genetyczne pozwalające stwierdzić predyspozycję genetyczną do pierwotnej nietolerancji laktozy. Na podstawie: G. Drewa, T. Ferenc, Genetyka medyczna, Wrocław 2015, (0–1) Na podstawie przedstawionych informacji zapisz w tabeli wszystkie możliwe genotypy członków rodziny, w której dziecko ma pierwotną nietolerancję laktozy i ma ją także jego ojciec, natomiast matka dziecka toleruje laktozę w pokarmie. Wykorzystaj oznaczenia alleli podane w tekście. Członkowie rodziny Genotypy dziecko matka dziecka ojciec dziecka (0–1) Określ prawdopodobieństwo (w %) wystąpienia wrodzonej nietolerancji laktozy u kolejnego dziecka rodziców, u których nie występuje żadna postać nietolerancji laktozy, ale mają oni już jedno dziecko chore na tę chorobę. Odpowiedź uzasadnij, uwzględniając genotypy rodziców lub zapisując odpowiednią krzyżówkę genetyczną. (0–1) Zaznacz poprawne dokończenie poniższego zdania – wybierz odpowiedź spośród A–B oraz odpowiedź spośród 1.–4. Laktoza, obecna w ludzkim mleku, jest substancją A. regulacyjną, a w wyniku jej hydrolizy 1. galaktoza i maltoza. 2. galaktoza i glukoza. B. odżywczą, 3. fruktoza i glukoza. 4. fruktoza i maltoza. (0–1) Wybierz i podkreśl nazwę ludzkiego narządu układu pokarmowego, w którym jest trawiona laktoza. ślinianki żołądek wątroba trzustka jelito cienkie (0–1) Wyjaśnij, w jakim celu, w razie wystąpienia objawów nietolerancji laktozy u osoby dorosłej, należy określić, czy ta nietolerancja ma podłoże genetyczne, czy też została nabyta. W odpowiedzi odwołaj się do sposobu postępowania w zależności od podłoża nietolerancji. (0–2) Wyjaśnij, dlaczego wrodzona nietolerancja laktozy jest uznawana za chorobę, a nietolerancja pierwotna – za wariant normy. W odpowiedzi odnieś się do sposobu odżywiania się człowieka na różnych etapach jego rozwoju. 1. Wrodzona nietolerancja laktozy: 2. Pierwotna nietolerancja laktozy: Zadanie 17. (1 pkt) Dziedziczenie Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Polidaktylia jest wadą wrodzoną polegającą na obecności dodatkowego palca bądź palców. Poniżej przedstawiono rodowód pewnej rodziny, w której ta wada jest uwarunkowana genetycznie. Na podstawie: Bauer, Humanbiologie, Heidelberg 1995 Spośród odpowiedzi A–C wybierz i zaznacz poprawne dokończenie poniższego zdania. Odpowiedź uzasadnij. Na podstawie analizy przedstawionego rodowodu można wykluczyć, że polidaktylia występująca w tej rodzinie jest efektem mutacji autosomalnej recesywnej. autosomalnej dominującej. sprzężonej z płcią dominującej. Uzasadnienie: Zadanie 18. (3 pkt) Dziedziczenie Podaj/wymień Allele genu warunkującego barwę sierści u większości szczepów myszy wykazują dominację zupełną: dominujący allel B warunkuje umaszczenie czarne, a recesywny allel b – umaszczenie brązowe. Recesywny allel d innego niesprzężonego genu hamuje w układzie homozygotycznym ekspresję alleli B i b, co powoduje, że nie dochodzi do syntezy barwnika i sierść jest wtedy biała. (0–1) Zapisz wszystkie możliwe genotypy myszy o sierści czarnej, uwzględniając oba geny odpowiadające za umaszczenie myszy. (0–2) Określ stosunek liczbowy możliwych fenotypów wśród potomstwa podwójnie heterozygotycznej samicy i samca będącego podwójną homozygotą recesywną. Zapisz genotypy osobników rodzicielskich oraz odpowiednią krzyżówkę genetyczną (szachownicę Punnetta). Genotyp samicy: Genotyp samca: Krzyżówka: Fenotypy potomstwa i ich stosunek liczbowy: Zadanie 19. (3 pkt) Genetyka - pozostałe Choroby człowieka Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Na rysunku przedstawiono naprawę uszkodzonego DNA. Uszkodzenie polegało na utworzeniu wiązania kowalencyjnego pomiędzy zasadami tyminowymi sąsiadującymi ze sobą na jednej nici DNA i na powstaniu tzw. dimeru tyminowego, co skutkowało powstaniem charakterystycznego wybrzuszenia, utrudniającego replikację. Fragment uszkodzonej nici został najpierw wycięty przez nukleazę, a powstała luka została następnie uzupełniona nukleotydami komplementarnymi do niezniszczonej nici. W wypełnianiu takich luk biorą udział dwa enzymy: polimeraza DNA i ligaza DNA. Dimery tyminowe często powstają na skutek działania promieni UV. Jedna z chorób skóry – tzw. skóra pergaminowa – w większości przypadków spowodowana jest dziedzicznym defektem jednego z enzymów opisanego systemu naprawy DNA. Na podstawie: Campbell i inni, Biologia, Poznań 2013. (0–1) Na podstawie przedstawionych informacji ustal kolejność etapów naprawy uszkodzonego DNA. Wpisz numery 2.–4., którymi te etapy oznaczono na schemacie, w odpowiednie miejsca tabeli. Etapy naprawy uszkodzonego DNA Kolejność Enzym syntetyzuje brakujący odcinek nici zgodnie z zasadą komplementarności. Dimer tyminowy powoduje odkształcenie fragmentu cząsteczki DNA. 1 Enzym nacina uszkodzoną nić DNA. Enzym łączy wolne końce nowo dobudowanego fragmentu i starego DNA. (0–1) Spośród odpowiedzi I – IV wybierz i zapisz nazwy enzymów biorących udział w naprawie DNA, oznaczonych na schemacie literami A, B i C. ligaza DNA polimeraza RNA nukleaza polimeraza DNA Enzymy: (0–1) Wyjaśnij, dlaczego osoby chore na tzw. skórę pergaminową muszą unikać promieniowania słonecznego. W odpowiedzi uwzględnij przyczynę powstawania tej choroby, opisaną w tekście. Zadanie 20. (2 pkt) Układ pokarmowy i żywienie Ekologia Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij Szacuje się, że jelito człowieka zamieszkuje 500–1000 gatunków bakterii. W różnych częściach jelita człowieka bytują odmienne gatunki bakterii. Zbadano genom bakterii Bacteroides thetaiotaomicron żyjącej w ludzkich jelitach i stwierdzono, że występują w nim geny zaangażowane w syntezę węglowodanów oraz witamin niezbędnych dla człowieka. Odkryto również, że ta bakteria wydziela cząsteczki sygnałowe, które aktywują w komórkach człowieka geny odpowiedzialne za budowanie sieci naczyń krwionośnych niezbędnych do wchłaniania cząstek pokarmowych. Inny rodzaj wydzielanych przez nią cząsteczek sygnałowych pobudza z kolei komórki jelita człowieka do produkowania substancji antybakteryjnych, na które bakteria Bacteroides thetaiotaomicron nie jest wrażliwa, ale zmniejszają one liczebność populacji innych, konkurujących z nią gatunków bakterii. Na podstawie: Campbell i inni, Biologia, Poznań 2013. (0–1) Określ, czy bakteria Bacteroides thetaiotaomicron jest dla człowieka komensalem, czy – gatunkiem mutualistycznym. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do przedstawionych informacji. (0–1) Wybierz spośród wymienionych witamin i podkreśl tę, którą organizm człowieka pozyskuje również dzięki wytwarzaniu jej przez bakterie jelitowe. witamina A witamina C witamina D3 witamina K Zadanie 21. (5 pkt) Ekologia Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj i uzasadnij/wyjaśnij W 1963 r. u południowych wybrzeży Islandii, na skutek serii erupcji wulkanicznych, wyłoniła się z morza niewielka wyspa Surtsey. Wyspa jest całkowicie izolowana przez ocean, a od Islandii oddziela ją 32 km otwartego morza. Od samego początku powstania Surtsey została objęta ścisłą ochroną oraz zakazem wstępu, dzięki czemu stała się ważnym miejscem badań, procesów kolonizacyjnych. Już w 1965 r. odnaleziono pierwszą roślinę nasienną, która wyrosła na wyspie. Była nią jednoroczna rukwiel nadmorska (Cakile maritima). Wkrótce potem pojawiły się inne rośliny. Ptaki początkowo wykorzystywały wyspę jako miejsce odpoczynku podczas wędrówek. Pojedynczo gniazdowały na klifach. W 1986 r. pojawiły się jednak pierwsze ślady gniazdowania mew na zupełnie nagiej lawie. Diaspory (nasiona, owoce i inne części roślin służące do ich rozmnażania i rozprzestrzeniania się) dostały się na wyspę za pomocą zwierząt (zoochoria), wiatru (anemochoria) lub zostały przyniesione przez wodę (hydrochoria). Na wykresie przedstawiono ilościowe zestawienie trzech sposobów kolonizacji wyspy Surtsey przez rośliny. Na podstawie: P. Wąsowicz, Kolonizacja Surtsey – młodej, wulkanicznej wyspy na północnym Atlantyku, „Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych”, t. 64, nr 2 (307). (0–2) Na podstawie wykresu określ, który sposób rozprzestrzeniania się roślin dominował w latach sześćdziesiątych na wyspie Surtsey, i podaj dwie cechy diaspor roślin, umożliwiające tę kolonizację. Sposób rozprzestrzeniania: Cechy diaspor: (0–1) Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące kolonizacji wyspy Surtsey są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe. 1. Anemochoria nie odegrała głównej roli w kształtowaniu flory Surtsey. P F 2. W ciągu pięciu lat od powstania wyspy zoochoria miała niewielkie znaczenie w kolonizacji wyspy przez rośliny. P F 3. Na początku lat osiemdziesiątych obserwowano dynamiczny wzrost liczby gatunków roślin na wyspie. P F (0–1) Wyjaśnij, w jaki sposób do rozprzestrzeniania roślin na wyspie przyczyniły się ptaki. W odpowiedzi uwzględnij cechy diaspor tych roślin. (0–1) Wyjaśnij, dlaczego powstanie kolonii mew na wyspie spowodowało nową falę kolonizacji Surtsey przez rośliny w początkach lat dziewięćdziesiątych. Zadanie 22. (4 pkt) Ewolucjonizm i historia życia na ziemi Wpływ człowieka na środowisko i jego ochrona Zamknięte (np. testowe, prawda/fałsz) Podaj/wymień Żbik europejski (Felis silvestris silvestris) jest obok rysia euroazjatyckiego (Lynx lynx) jedynym dzikim przedstawicielem rodziny kotowatych (Felidae) występującym w Polsce. Żbiki są terytorialne: terytorium samca pokrywa się z terytoriami 2–3 samic. Żyją w lasach liściastych lub mieszanych, z bogatym podszytem. Pokarm zdobywają przede wszystkim na obrzeżach lasów, a także w zakrzaczeniach śródpolnych, na polanach leśnych, w dolinach potoków i rzek. Żbiki występują w południowo-wschodniej Polsce i są to rozproszone, niewielkie populacje - o łącznej liczebności co najwyżej 200 osobników. Trudność w oszacowaniu liczby żbików sprawia ich swobodne krzyżowanie się z kotami domowymi (Felis silvestris catus), które pochodzą od afrykańskiego podgatunku żbika (Felis silvestris lybica). Niektórzy naukowcy uważają nawet, że kotożbiki (płodne mieszańce kota ze żbikiem) stanowią większość osobników żyjących na wolności. Jak dotychczas, ścisła ochrona gatunkowa żbika oraz ochrona jego siedlisk nie doprowadziły do znaczącego wzrostu liczebności populacji tego kota. Głównymi czynnikami zagrażającymi zmienności genetycznej żbika europejskiego są także mała liczebność populacji i postępująca fragmentacja jego siedlisk. Zalecanym działaniem ochronnym jest wyznaczenie i odtworzenie sieci korytarzy migracyjnych łączących ostoje tego gatunku. Na podstawie: Polska Czerwona Księga Zwierząt. Kręgowce, pod red. Z. Głowacińskiego, Warszawa 2001, P. Adamski i inni, Gatunki zwierząt (z wyjątkiem ptaków). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000, Warszawa 2004 (0–1) Na podstawie przedstawionych informacji oceń, które z poniższych wniosków są uprawnione. Zaznacz T (tak), jeśli wniosek jest uprawniony, albo N (nie) – jeśli jest nieuprawniony. 1. Ryś i żbik są klasyfikowane do różnych rodzajów należących do jednej rodziny. T N 2. Kot domowy i żbik europejski są podgatunkami jednego gatunku. T N 3. Żbik europejski jest przodkiem kota domowego. T N (0–1) Wyjaśnij, dlaczego krzyżowanie się żbików z kotami domowymi stanowi zagrożenie dla istnienia żbika europejskiego. W odpowiedzi odnieś się do zmian w puli genowej żbika. (0–2) Na podstawie przedstawionych informacji wyjaśnij, dlaczego rozbudowa sieci drogowej na terenach, na których występują żbiki europejskie, jest zagrożeniem dla ich liczebności i różnorodności genetycznej. W odpowiedzi odnieś się do biologii żbika lub procesów ewolucyjnych. 1. Zagrożenie dla ich liczebności: 2. Zagrożenie dla ich różnorodności genetycznej: szpera Posty: 1 Rejestracja: 26 mar 2016, o 17:04 medzuza98 Posty: 5 Rejestracja: 24 lip 2016, o 12:29 betus Posty: 1 Rejestracja: 3 kwie 2016, o 13:18 480 Odpowiedzi 1799889 Odsłony Ostatni post autor: FilipO 21 cze 2022, o 07:37 1 Odpowiedzi 6362 Odsłony Ostatni post autor: Penny+Lane 6 wrz 2019, o 17:40 6 Odpowiedzi 5402 Odsłony Ostatni post autor: Jivan 29 gru 2012, o 19:12 3 Odpowiedzi 4043 Odsłony Ostatni post autor: turbodynoman 26 lis 2013, o 10:28 2 Odpowiedzi 4541 Odsłony Ostatni post autor: Karol__ 4 kwie 2019, o 17:21 Kto jest online Użytkownicy przeglądający to forum: Obecnie na forum nie ma żadnego zarejestrowanego użytkownika i 1 gość Darmowe zajęcia z Adamskim i Walasem z: biologii, chemii i matematykiPrzed naszymi regularnymi zajęciami, przygotowaliśmy serię darmowych zajęć . Zapraszamy wszyskich zmotywowanych do jak najlepszego zdania matury uczniów, jak i rodziców chcących wesprzeć swoje dzieci sprawdzonymi, efektywnymi i cieszącymi się doskonałymi opiniami zajęciami. Dostęp do wszystkich naszych darmowych spotkań poprzez naszą aplikację – BiolChem ĆMA by Adamski&Walas do pobrania ze sklepów App Store oraz Google zajęcia z Adamskim i WalasemDarmowe zajęcia mają na celu zapoznanie uczniów z naszymi sposobami przekazywania wiedzy, rozwiązywania zadań maturalnym oraz podejściem do wspólnej pracy w trakcie przygotowań do egzaminów maturalnych z biologii, chemii oraz matematyki. Umożliwiają uczniom i ich rodzicom podjęcie odpowiedniej decyzji dot. uczestnictwa w naszych regularnych, płatnych kursach (dla maturzystów: #KursMaturalalnyAdamskiiwalas z biologii i chemii, #ĆMA oraz #OK!MATEmatyka; dla uczniów klas młodszych: #InkubatorMaturalny oraz #PreKursMaturalny) oraz uniknięcie rozczarowań. Zajęcia odbywają się przed rozpoczęciem każdego kursu maturalnego, który posiadamy w naszej ofercie. Wpisują się również w misję naszej firmy polegającą na propagowaniu efektywnej nauki wśród wszystkich licealistów (spotkania w ferie, powtórki tuż przed maturą). W roku szkolnym 2022/2023 darmowe zajęcia obejmą:Darmowe Wrześniowe zajęcia z Adamskim i Walasem z biologii i chemii dla maturzystów Darmowe Wrześniowe zajęcia z Adamskim i Walasem biologii i chemii dla klas 1-3 liceum ogólnokształcącegoDarmowe Ferie z z Adamskim i Walasem biologii i chemii dla licealistów – zapisy od grudnia 2022Darmowa Wielka mikroPowtórka z biologii i lub chemii (dla maturzystów) – zapisy od grudnia 2022Darmowa powtórka klasy I i II – zapisy od marcaDarmowa powtórka klasy III – zapisy od marcaSerdecznie zapraszamy wszystkich chętnych do udziału w zajęciach! Dostęp do wszystkich naszych darmowych spotkań poprzez naszą aplikację – BiolChem ĆMA by Adamski&Walas do pobrania ze sklepów App Store oraz Google zajęcia - nagrania wideo - dostęp!W sklepie w naszej aplikacji (BiolChem ĆMA by Adamski&Walas do pobrania ze sklepów App Store oraz Google Play) znajdziecie Państwo szeroki wybór darmowych dostępów do nagrań z naszych zajęć. Wystarczy kilka kliknięć i dowolna przeglądarka internetowa. Nagrania z naszych zajęć można oglądać na dowolnym urządzeniu z dostępem do i siedziba firmy: (Imperial) ul. Wadowicka 7, 30-363 Krakównumer konta bankowego mBank: 33 1140 2004 0000 3802 7805 7443

matura z biologii maj 2004